Gisteren, 7 oktober, woonde ik een filmavond bij in een dorpje nabij Emmerich am Rhein. De lokale heimatvereniging organiseerde het evenement en presenteerde de film “97%”. De documentaire schetst een ontluisterend beeld van het bombardement op 7 oktober 1944, waarbij Emmerich binnen een tijdsspanne van slechts een half uur bijna volledig werd weggevaagd door de geallieerden.
De eerste golf bommenwerpers zaaiden een vernietigend tapijt van explosieven uit, waardoor alle huizen en gebouwen ernstig beschadigd raakten. Een tweede golf gooide brandbommen gevuld met fosfor, wat resulteerde in een vernietigende vuurbal die ongeveer 97% van de gebouwen volledig vernietigde.
De tweeuur durende documentaire “97%” laat verschillende ooggetuigen aan het woord die de gruwelijke gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en dit specifieke bombardement hebben meegemaakt. Hun getuigenissen zijn diep ontroerend en illustreren het onbeschrijfelijke leed dat zij hebben ervaren.
Eén meneer vertelt over de verkiezingen in de beginjaren ’30. De Nationaalsocialisten beweerden dat wie tegen Hitler stemde een “Lump” – een domkop en verrader – was. De man, toen nog een kind, vroeg zijn vader, die tegen Hitler had gestemd: “Maar pap, je hebt nee gestemd. Ben je dan een verrader en een domkop?” Hij schiet vol en schaamt zich nog, wanneer hij dit verhaal een mensenleven later deelt met de filmmaker.
Een andere meneer deelt het verhaal van zijn oom Willy, die als soldaat vertrok met de woorden: “Ik kom niet meer terug.” Jarenlang wist de familie niet wat er met oom Willy was gebeurd, totdat de meneer onlangs ontdekte dat zijn oom begraven ligt op het Duitse oorlogskerkhof van Ysselstein. En een van de 32.000 doden is op deze begraafplaats.
De opnames voor de film vonden plaats tussen 2002 en 2004 en werden uitgebracht in 2006. De ooggetuigen, die tijdens de oorlog kinderen en jongeren waren, belichten het perspectief van Duitse burgers, iets dat vaak onderbelicht blijft vanwege het overheersende geallieerde perspectief.
Wat me vooral bijbleef van “97%” was het inzicht dat morele oordelen kunnen vervagen te midden van zulk diep menselijk leed, en dat alle moraliteit genuanceerd wordt door de ingewikkeldheid van de realiteit.
Het bombardement van Emmerich am Rhein een gebeurtenis die nu, 79 jaar later, nog steeds akelig actueel is gezien de hedendaagse terreurbombardementen op slechts enkele uren rijden van hier.